Ở một làng quê ven sông, người ta vẫn thường nhắc đến bà Cúc – người đàn bà đã ngoài bảy mươi tuổi, lưng đã còng, tóc bạc phơ nhưng tấm lòng thì vẫn kiên nhẫn như đất. Suốt cả cuộc đời, bà gắn bó với mảnh ruộng, với đàn con thơ dại. Chồng bà, ông Tư, mất sớm vì bệnh lao phổi, để lại cho bà gánh nặng vừa làm cha vừa làm mẹ.
Người ta khen bà khỏe mạnh, siêng năng, chẳng mấy khi thấy bà bệnh tật. Mỗi buổi sáng, bà vẫn dậy sớm nhóm bếp, rang ấm nước chè, rồi ra vườn cắt mấy ngọn rau. Con cháu trong nhà nhiều lần bảo bà nghỉ ngơi, nhưng bà chỉ cười:
— Ngồi không thì nhớ ba tụi bây, lại nhớ cha mấy đứa… chẳng chịu nổi đâu.
Ấy vậy mà mấy năm gần đây, điều lạ lùng bắt đầu xảy ra: bụng bà Cúc ngày một to ra, căng cứng, tròn trĩnh như đàn bà có mang. Ban đầu, bà cũng không để ý, chỉ nghĩ do tuổi già bụng trướng khí. Nhưng rồi những cơn đau quặn bất chợt kéo đến, có khi bà ôm bụng ngồi sụp xuống hiên nhà, mồ hôi vã ra như tắm.
Tin đồn lan nhanh trong xóm. Người thì xì xào rằng bà già rồi mà bụng to lạ lắm, kẻ thì nhạo báng, nghi ngờ. Mỗi lần đi chợ, bà nghe rõ những tiếng rì rầm sau lưng, ánh mắt dò xét của hàng xóm. Đám con thì khó chịu ra mặt, vừa thương mẹ vừa thấy xấu hổ. Đứa con gái thứ hai một lần nói gắt:
— Mẹ ơi, mẹ đi khám đi. Để người ta nói ra nói vào, tụi con chịu không nổi.
Một sáng đầu đông, khi bà đang quét sân thì đột nhiên ôm bụng ngồi thụp xuống. Mặt tái mét, đôi mắt nhắm nghiền. Các con hốt hoảng đưa bà vào bệnh viện huyện.
Trong căn phòng lạnh lẽo, tiếng máy siêu âm vang đều đều. Bác sĩ trẻ cau mày nhìn màn hình, rồi quay lại, giọng nặng nề:
— Trong bụng cụ có một khối lạ, giống thai nhi đã bị vôi hóa, rất lâu rồi.
Không khí đặc quánh lại. Các con bà sững người, chẳng ai nói nên lời. Người con trai cả run run hỏi:
— Nghĩa… nghĩa là sao, bác sĩ?
— Đó là thai hóa đá. Dựa vào kích thước, có lẽ đã hơn 40 năm.
Cả nhà chết lặng. Một khoảnh khắc dài, không ai thở nổi. Rồi những tiếng khóc bật ra.
Bà Cúc nhắm mắt, ký ức xa xưa tràn về. Năm ấy bà ngoài ba mươi, sau khi sinh liền mấy đứa, bà lại có mang. Nhưng cái thai kỳ lạ, chưa kịp cử động thì đã im bặt. Bà đau quặn mấy ngày rồi thôi, nghĩ rằng đã sảy, mà nghèo quá, đâu dám đi viện. Chồng bệnh, con thơ, bà vùi chặt nỗi đau trong lòng, tiếp tục tần tảo để sống. Bốn mươi năm trôi qua, sinh linh nhỏ bé ấy vẫn nằm im trong bụng mẹ, lặng lẽ hóa thành đá.
— Con ơi… mẹ xin lỗi… — bà nấc nghẹn, bàn tay gầy guộc bấu chặt tấm chăn.
Các con òa khóc, nắm lấy tay mẹ. Họ bỗng hiểu ra, bao năm qua mẹ đã mang trong mình một bí mật, một nỗi đau tận đáy tim.
Ca mổ được tiến hành. Thứ được lấy ra nhỏ bé, cứng lạnh, trông giống hình hài một thai nhi đã vôi hóa. Mọi người đứng lặng, nước mắt cứ thế trào ra. Họ thắp nhang, đặt nó trong một chiếc hộp gỗ nhỏ, coi như tiễn biệt một linh hồn đã bị lãng quên.
Ngày bà Cúc xuất viện, cả làng biết chuyện. Không còn ai xì xào chế giễu, chỉ còn ánh mắt thương cảm. Nhiều người lặng lẽ đến thăm, ngồi với bà một lát, chẳng nói gì, chỉ nắm tay an ủi.
Chiều hôm ấy, bà ngồi ở hiên, tay vuốt nhẹ chiếc hộp gỗ đặt trên lòng, mắt nhìn xa xăm về phía cánh đồng nơi tuổi trẻ bà đã gửi lại. Đàn con ngồi xung quanh, lặng lẽ bên mẹ.
Nắng vàng vương trên mái tóc bạc, gió chiều đưa mùi rơm rạ thoảng vào hiên. Bà khẽ mỉm cười, giọt nước mắt rơi xuống má nhăn nheo:
— Con cuối cùng cũng được rời khỏi bụng mẹ rồi…
Và trong giây phút ấy, mọi người hiểu, cả đời bà Cúc chính là một thiên chức làm mẹ, dẫu có phải mang theo nỗi đau suốt bốn mươi năm dài.
