Loại rau quen thuộc này có thể gây ngộ độc nặng, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không kịp thời xử lý. Ngay cả nấu chín cũng không thể loại bỏ độc tố.

Ngày 04/08/2025 Thanh niên Việt đưa tin “Gia đình 4 người ăn xong ngã lăn ra đất, bác sĩ cảnh báo loại rau “độc hơn cả thạch tín” nhiều người vẫn ăn”. Nội dung chính như sau: 

Mùa hè là thời điểm lý tưởng để các loại rau củ, trái cây tươi ngon lên ngôi. Trong đó, các loại quả có phần thịt mềm, vị mát như bí đao, mướp, dưa leo… rất được lòng người tiêu dùng nhờ cảm giác thanh mát khi ăn.

Tuy nhiên, không phải loại quả nào “hơi đắng” cũng có thể ăn được. Gần đây, Nhân dân Nhật báo (Trung Quốc) đã phát cảnh báo về một loại thực phẩm quen thuộc, quả bí đắng, có thể gây ngộ độc nặng, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không kịp thời xử lý.

Nuốt một miếng, một người đàn ông ở Phúc Châu suýt mất mạng

Hồi tháng 5 năm nay, ông Tiêu sống tại thành phố Phúc Châu, tỉnh Phúc Kiến (Trung Quốc) sau khi ăn một quả bí đắng đã ngay lập tức cảm thấy khó chịu, chóng mặt, đau bụng, nôn mửa dữ dội và tiêu chảy liên tục. Ông thậm chí đã ngất xỉu 3 lần, huyết áp tụt chỉ còn 78/52 mmHg, nguy cơ sốc nặng, rối loạn điện giải và tổn thương chức năng thận.

Sau khi khai thác bệnh sử và loại trừ các nguyên nhân khác, các bác sĩ nghi ngờ nguyên nhân chính là dư lượng “cucurbitacin”, một loại chất độc glycoside alkaloid có trong các loại bí đắng bị biến đổi gen vẫn tồn tại dù đã nấu chín. Chất độc này không bị phân hủy ở nhiệt độ cao, gây rối loạn tiêu hóa và tổn thương cơ quan nội tạng.

Không chỉ một ca, hàng loạt vụ ngộ độc tương tự đã xảy ra

Năm 2020, một gia đình 4 người tại thành phố Thiều Quan, tỉnh Quảng Đông (Trung Quốc) nhập viện sau bữa ăn có món bí đắng. Trẻ em chỉ bị đau bụng nhẹ nhưng người lớn do ăn nhiều hơn thì nôn mửa hàng chục lần, tiêu chảy, kiệt sức. Cả 4 người được chẩn đoán là viêm ruột cấp tính do độc tố từ bí đắng và phải điều trị bằng truyền dịch, rửa ruột.

Cũng trong năm 2020, một gia đình 3 người tại huyện Thường Sơn, tỉnh Chiết Giang (Trung Quốc) đã nhập viện sau khi ăn món “bí đắng chiên bột”. Chỉ sau nửa tiếng, cả nhà bắt đầu nôn ói, tiêu chảy. Người vợ do ăn nhiều nhất đã phải nằm viện điều trị trong khi con trai không ăn may mắn thoát nạn.

Vì sao bí lại có độc?

Theo chuyên gia, những quả bí đắng gây ngộ độc thường đã bị biến đổi gen tự nhiên hoặc lai tạp trong quá trình trồng trọt. Điều này làm tăng hàm lượng chất cucurbitacin, một loại chất cực độc có vị đắng rõ rệt.

Loại độc tố này có thể gây ra:

– Nhẹ: khô miệng, chóng mặt, mệt mỏi, buồn ngủ.

– Nặng: tiêu chảy dữ dội, nôn mửa, đau bụng, sốc, tổn thương gan thận, thậm chí tử vong.

Nguy hiểm ở chỗ, các triệu chứng ban đầu rất dễ nhầm với bệnh tiêu chảy do vi khuẩn, khiến người bệnh chủ quan.

Cách phân biệt bí đắng và bí ngọt

Mặc dù hình dáng bên ngoài khá giống nhau, nhưng bí đắng thường dài và gầy hơn, phần vỏ gồ ghề, không trơn nhẵn, đôi khi có hình dáng như bóng đèn sợi đốt. Khi ăn, vị đắng gắt sẽ rõ rệt ngay từ miếng đầu tiên.

Lưu ý: Khi mua, có thể cắt một miếng nhỏ để nếm. Nếu thấy có vị đắng, tuyệt đối không ăn.

Không chỉ bí đắng, loạt rau củ “có vị đắng” khác cũng có thể gây độc

– Mướp: Thông thường có vị ngọt nhẹ. Nếu thấy đắng, có thể do bị lai giống hoặc ảnh hưởng bởi thời tiết bất thường. Trường hợp tại Tứ Xuyên (Trung Quốc), một gia đình ăn món mướp nấu canh gà, phát hiện có vị đắng nhưng vẫn ăn, kết quả cả nhà nôn mửa, tiêu chảy cấp, phải cấp cứu.

– Bầu, bí, dưa leo: Nếu bị bảo quản kém, bị dập hoặc không tươi, cũng có thể sinh độc tố. Cần tránh ăn nếu thấy có vị đắng lạ, ngay cả khi đã nấu chín.

– Dưa gang, dưa lưới: Hai trường hợp khiến dưa có vị đắng, chưa chín hẳn hoặc chứa dư lượng thuốc trừ sâu. Đặc biệt, phần cuống dưa có tính hàn, vị đắng cần cắt bỏ trước khi ăn.

Ai không nên ăn rau quả có vị đắng?

Không phải ai cũng có thể ăn các thực phẩm có vị đắng. Dưới đây là những nhóm người nên hạn chế tối đa:

– Phụ nữ đang trong kỳ kinh nguyệt: thực phẩm đắng đa phần có tính hàn, có thể gây đau bụng kinh, rối loạn chu kỳ.

– Người thể trạng yếu: theo Đông y, vị đắng dễ làm hao tổn dương khí, ảnh hưởng đến tiêu hóa.

– Người có tỳ vị hư hàn: dễ bị tiêu chảy, đầy hơi, mệt mỏi khi ăn đồ lạnh hoặc đắng.

– Trẻ nhỏ và người cao tuổi, những đối tượng có hệ tiêu hóa yếu cũng cần đặc biệt cẩn trọng.

Nếu phát hiện rau củ có vị đắng bất thường, dù chỉ một miếng, phải bỏ ngay, không tiếc. Trong trường hợp lỡ ăn, có biểu hiện như buồn nôn, đau bụng, tiêu chảy, chóng mặt cần uống nhiều nước và đến bệnh viện càng sớm càng tốt.

Ngày 17/07/2025, VTC đưa tin “Chuyên gia chỉ ra những loại rau dễ nhiễm kim loại nặng”. Nội dung chính như sau: 

Ngoài rau muống, PGS.TS Cao Trường Sơn còn chỉ ra một số loại rau dễ nhiễm kim loại nặng; đây đều là những loại rau được sử dụng rất phổ biến. Con giun đũa sống dài 20cm được lấy ra khỏi cơ thể người phụ nữ Phát hiện chất kích ứng dạ dày, da, gan thận vượt tới 8,6 lần mức cho phép trong đất nặn dẻo cho trẻ em Người Việt có 5 món dân dã bổ ngang nhân sâm, phụ nữ ăn đều sẽ giảm rụng tóc, chống lão hóa, sức khỏe cải thiện rõ

Nhiều người có lẽ sẽ bất ngờ khi biết rằng những loại rau quen thuộc trong mâm cơm hằng ngày có thể là “ổ chứa” kim loại nặng nếu được trồng trong điều kiện không đảm bảo. Một số loại rau có khả năng tích lũy kim loại nặng cao, tiềm ẩn nhiều rủi ro cho sức khỏe nếu sử dụng thường xuyên.

Những loại rau dễ nhiễm kim loại nặng

Trả lời Báo điện tử VTC News, PGS.TS Cao Trường Sơn, Giảng viên Học viện Nông nghiệp Việt Nam, cho biết các loại rau có thân rỗng hoặc sống ở môi trường ẩm ướt thường có xu hướng hấp thụ kim loại nặng nhiều hơn bình thường. Cụ thể, rau muống, rau cần, rau rút (ngổ đồng), bí ngô… đều có khả năng tích lũy kim loại nặng cao. Chúng sinh trưởng nhanh, thường được trồng ở ao hồ, kênh mương – nơi dễ bị ô nhiễm từ nguồn nước thải sinh hoạt hoặc công nghiệp.

Những loại rau phổ biến dễ bị nhiễm kim loại nặng. (Ảnh: Nhật Thùy)

Theo chuyên gia, bốn kim loại nặng thường được phát hiện trong rau là chì (Pb), arsenic (As), cadmium (Cd) và thủy ngân (Hg). Những chất này chỉ cần tồn tại với hàm lượng rất nhỏ cũng có thể gây hại nghiêm trọng cho sức khỏe con người do đặc tính tích lũy sinh học.

Chì (Pb) có thể gây tổn thương não bộ, ảnh hưởng hệ thần kinh trung ương, gây thiếu máu, tổn thương gan và thận; đặc biệt nguy hiểm với trẻ em vì ảnh hưởng đến sự phát triển trí tuệ.

Thủy ngân (Hg) có thể gây rối loạn tâm lý, đau đầu, tổn thương nướu răng, hệ tiêu hóa và nghiêm trọng hơn là làm tổn thương hệ thần kinh trung ương. Triệu chứng điển hình là run tay, giảm trí nhớ, tê liệt, trầm cảm.

Cadmium (Cd) có thể làm tổn thương thận, gây loãng xương và tăng nguy cơ ung thư.

Asen (As) gây ngộ độc mãn tính, ảnh hưởng đến tim mạch, gan, thận và là một tác nhân gây ung thư đã được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo.

PGS.TS Cao Trường Sơn nêu một nghịch lý hiện nay là nhiều loại rau nhìn bề ngoài tươi xanh, mơn mởn nhưng lại ẩn chứa nguy cơ do được trồng bằng nguồn nước ô nhiễm hoặc trên vùng đất nhiễm kim loại nặng. Đặc biệt, ở nhiều khu vực ven sông, người dân tận dụng dòng nước để trồng rau trên bè hoặc tưới tiêu. Nước sông tại các khu vực này thường chứa lượng lớn chất thải công nghiệp, nước cống hoặc nước thải sinh hoạt chưa qua xử lý.

Ngoài ra, việc trồng rau gần các khu công nghiệp như nhà máy xi măng, nhà máy thép, khu khai thác khoáng sản, cơ sở làm gốm, thủy tinh… cũng khiến đất trồng bị nhiễm kim loại nặng từ khói bụi phát tán. Theo thời gian, kim loại rơi xuống đất, thấm vào nguồn nước và được hấp thu bởi cây trồng. Vì vậy, rau trồng ở các khu vực này rất dễ tích tụ các kim loại độc hại.

Một thực trạng đáng báo động khác là thói quen tưới rau bằng nước thải sinh hoạt, nước ao tù, cống rãnh hoặc phân gà, phân lợn chưa qua xử lý. Theo PGS.TS Cao Trường Sơn, trước đây phân chuồng là loại phân hữu cơ tự nhiên rất tốt, tuy nhiên hiện nay do thức ăn công nghiệp cho gia súc, gia cầm chứa nhiều vi lượng kim loại (đồng, kẽm, sắt, mangan…), nên phân động vật cũng có dư lượng kim loại nặng đáng kể. Khi được sử dụng để tưới hay bón rau, những chất này sẽ ngấm vào đất và bị cây rau hấp thụ.

Trồng rau muống cạn tại nhà. (Ảnh: Yêu Bếp)

Làm sao để phòng tránh rau nhiễm kim loại nặng?

Để bảo vệ sức khỏe, chuyên gia khuyến cáo người tiêu dùng nên lựa chọn rau từ nguồn gốc rõ ràng, ưu tiên các sản phẩm hữu cơ, có chứng nhận VietGAP hoặc GlobalGAP.

Nên hạn chế mua rau trôi nổi, giá rẻ bất thường hoặc được bày bán ở những nơi không đảm bảo vệ sinh. Người tiêu dùng nên rửa rau kỹ dưới vòi nước, ngâm trong nước muối loãng hoặc nước vo gạo 15–20 phút để giảm bớt dư lượng kim loại và hóa chất. Luộc rau với nước đầu rồi đổ bỏ, đặc biệt là các loại rau thân rỗng như rau muống, rau cần để hạn chế nguy cơ tích tụ kim loại.

Kim loại nặng không gây hại ngay lập tức, nhưng hậu quả lâu dài có thể rất nghiêm trọng. Vì vậy, việc hiểu rõ và cảnh giác với nguồn gốc rau là cách bảo vệ tốt nhất cho sức khỏe bản thân và gia đình.