Lan là con gái một gia đình lao động ở Hà Nội. Năm 18 tuổi, cô đỗ thủ khoa Đại học Ngoại thương, giấc mơ của bao người. Nhưng nhà nghèo, bố mất sớm, mẹ ốm yếu, em trai còn nhỏ. Chồng sắp cưới của Lan – Minh – lại đang ôn thi Đại học Y Dược. Minh thông minh, nhưng gia đình cậu không đủ tiền cho cả hai cùng học.

Lan nhìn Minh, nhìn mẹ, rồi nhìn tấm giấy báo đỗ. Cô gấp lại, bỏ vào ngăn kéo. “Em sẽ đi chợ,” cô nói. “Anh học đi. Em nuôi anh.”

Minh phản đối. Lan cười: “Anh làm bác sĩ, cứu người. Em bán cá, nuôi gia đình. Ai cũng có việc của mình.”

Sáng nào cũng 3 giờ dậy, Lan đạp xe ra chợ Long Biên. Mùi cá tươi, mùi tanh, mùi băng đá thấm vào tóc, vào áo, vào da thịt. Cô mặc áo mưa, đội nón lá, ngồi giữa sạp cá, cười với khách, cân từng con cá rô, cá trôi. Tiền lời ít ỏi, nhưng đủ đóng học phí cho Minh, đủ mua sách, đủ gửi về quê cho mẹ.

Minh học 6 năm đại học, rồi nội trú, rồi thạc sĩ, rồi tiến sĩ. Mỗi lần cậu về thăm, Lan vẫn ngồi ở sạp cá, tay lem nhem vảy bạc, nhưng mắt sáng rỡ: “Anh học giỏi không? Có mệt không?”

Minh gật đầu, ôm vợ. Nhưng dần dần, cậu ít về hơn. Phòng khám tư của cậu mở ở phố cổ, sang trọng, sạch sẽ, khách toàn người giàu. Minh mặc áo blouse trắng, nói chuyện nhẹ nhàng, được gọi là “bác sĩ Minh nổi tiếng”.

Một hôm, Minh lái xe hơi mới về đón Lan đi dự tiệc đồng nghiệp. Lan mặc áo đẹp nhất – cái áo bà ba đã bạc màu – bước ra. Minh nhăn mặt: “Em thay đồ đi. Mùi cá tanh lắm, lên xe anh ngại.”

Lan đứng lặng. Cô nhìn chồng, rồi nhìn đôi tay mình – thô ráp, nứt nẻ vì ngâm nước đá suốt 12 năm.

Tối đó, mẹ Minh – bà Hiền – nghe hết. Bà vốn là giáo viên về hưu, sống giản dị, dành dụm cả đời để lại cho con trai. Bà gọi Minh và Lan vào phòng.

Bà đặt trước mặt Lan một tập giấy tờ: sổ đỏ nhà cửa, sổ tiết kiệm, giấy tờ đất đai.

“Đây là tất cả những gì mẹ có,” bà nói, giọng run run. “Mẹ sang tên hết cho con dâu. Không phải vì con bán cá, mà vì con đã bán cả tuổi trẻ, cả giấc mơ để nuôi thằng Minh thành người.”

Minh tái mặt. “Mẹ… sao lại thế?”

Bà Hiền nhìn con trai, mắt sắc như dao: “Con học y để cứu người, nhưng con lại bỏ rơi người đã cứu cả cuộc đời con. Mẹ không cần con trai thành đạt mà vô ơn.”

Bà quay sang Lan, nắm tay cô: “Con về chợ Long Biên mà sống. Mở cửa hàng cá sạch, mẹ cho vốn. Còn thằng Minh… để nó tự lái xe một mình, tự ngửi mùi tanh của lòng mình.”

Lan khóc. Không phải vì tài sản, mà vì lần đầu tiên, có người gọi cô là “con dâu” một cách trân trọng.

Minh cúi đầu. Chiếc xe hơi đậu ngoài sân, nhưng cậu không dám bước ra. Đêm đó, cậu ngồi một mình trong phòng khám sang trọng, giữa mùi thuốc sát trùng – lần đầu tiên, cậu thấy nó… tanh hơn cả mùi cá.

Ba năm sau.

Chợ Long Biên, 4 giờ sáng. Sương mù giăng lối, tiếng xe máy rú ga, tiếng cá quẫy trong thùng xốp. Giữa hàng trăm sạp cá, một cửa hàng nhỏ sáng đèn: “Lan Minh – Cá sạch Hà Nội”.

Lan đứng đó, áo blouse trắng thay cho áo mưa cũ, tóc búi cao, tay cầm sổ sách. Khách xếp hàng dài, từ bà nội trợ đến nhà hàng lớn. Cô cười, giọng ấm: “Cá hôm nay tươi lắm, chị ơi!”

Bên kia đường, một chiếc xe hơi đen dừng lại. Minh bước xuống, áo vest xám, mắt thâm quầng. Cậu đứng lặng, nhìn vợ – người từng là tất cả – giờ sáng rực giữa chợ đời.

Lan thấy Minh. Cô không né tránh. Chỉ khẽ gật đầu, như chào một người quen cũ.

Minh tiến lại gần. Giọng cậu khản đặc: “Anh… xin lỗi.”

Lan nhìn cậu, ánh mắt không giận, không oán. Chỉ nhẹ như gió sớm: “Anh về đi. Ở đây không có mùi tanh nữa. Chỉ có mùi cá tươi… và mùi của người ta sống đúng với mình.”

Minh đứng đó, mãi mãi. Cho đến khi ánh bình minh ló rạng, chiếu lên khuôn mặt người phụ nữ từng bỏ đại học để bán cá – giờ là chủ một thương hiệu, một người mẹ, một người vợ… đã chọn lại chính mình.

Còn Minh, lần đầu tiên trong đời, hiểu ra: người ta có thể chữa khỏi mọi bệnh, nhưng không chữa được vết thương do chính mình gây ra.

Và ở chợ Long Biên, mỗi sớm mai, vẫn có một người phụ nữ dậy lúc 3 giờ – không phải để nuôi ai, mà để sống trọn vẹn cuộc đời mình đã chọn.